نگاهی به روند تغییر کاربری پهپادها در دو دهه اخیر، نقشهراه نیروهای هوایی مهم دنیا و پروژههای در حال اجرا در این زمینه به خوبی مشخص میکند که پهپادهای تهاجمی یکی از مهمترین عناصر صحنه نبردهای آینده خواهند بود. از اینرو صنعت دفاعی کشور نیز از چندین سال پیش و پس از رسیدن به بلوغ طراحی در پهپادهای کوچک و متوسط شناسایی، اقدام به طراحی و ساخت هواپیماهای بدون سرنشینهای بزرگتر، دوربردتر و با قابلیتهای جدید کرده است. کرار یکی از این پهپادهاست که رونمایی و در نمونههای مختلفی طراحی شده است؛ از هدف پرنده سریع(برای آزمایش سامانههای موشکی) گرفته تا اجرای عملیات ضربتی در عمق خاک دشمن در زمره مأموریتهای اینگونههای مختلف است.
مشخصات اعلام شده این پرنده شامل برد 1000کیلومتر، سرعت حدود 900کیلومتر بر ساعت، محموله قابلحمل حدود 500کیلوگرم و سقف پرواز حدود 25هزار تا 40هزار پا(7500تا 12000متر) در نمونههای مختلف است. پیشرانه کرار از نوع توربوجت است که به همراه سایر زیرسامانهها در داخل کشور ساخته شده است. آیرودینامیک، طراحی هواپیما، طراحی موتور(که احتمالا از نوع طلوع4 بهینه شده است)، سامانههای سوخت، تحلیل سازه، مخابرات، هدایت و ناوبری و الکترونیک ازجمله زمینههای تخصصی بهکار گرفتهشده در طراحی و ساخت کرار است.
سامانه خلبان خودکار، توانایی برنامهریزی مجدد حین پرواز و تغییر مأموریت، بستهشدن امکان ارتباط برای جلوگیری از نفوذ دشمن در سامانه هدایت و کنترل و برخورداری از سامانههای پیشرفته ناوبری از دیگر ویژگیهای عنوانشده برای کرار در مصاحبههای مسئولان صنعت دفاعی است. وجود چنین هواپیمایی برای کشور یک حرکت مهم برای ارتقای توان نیروهای مسلح کشور به شمار میرود چراکه هم در بعد راهکنشی(تاکتیکی) و هم در زمینه فناوریهای بهکار رفته کرار پنجرههای جدیدی را گشوده است.
هر چند میزان محموله قابل حمل توسط کرار زیاد نیست اما امکان ساخت داخلی آن به هر تعداد دلخواه موجب کمرنگشدن این مورد میشود. برد بسیار بالای کرار که از برخی هواپیماهای تهاجمی سرنشیندار کشور نیز بیشتر است اجرای عملیاتهای نفوذ در عمق خاک دشمن را که یکی از مخاطرهآمیزترین انواع عملیاتهاست بیش از پیش مقدور ساخته است. در واقع کرار را باید دوربردترین پهپاد کشور و یکی از دوربردترین نمونهها در دنیا دانست و با توجه به اعلام برخورداری کرار از بمبهای نقطهزن(بمبهایی با خطای اصابت ناچیز) میتوان کرار را موشک کروزی دانست که میتوان بارها و بارها از آن استفاده کرد.
توانایی حمل تا چهار فروند موشک ضدکشتی کوثر با برد حدود 25کیلومتر نشاندهنده این است که از همین ابتدا برای کرار مأموریتهای دریایی نیز درنظر گرفته شده است. بنابراین با حمل این موشک به فواصل دور توسط کرار، کارایی عملیاتی این موشک افزایش مییابد. نکته دیگری که ازاین خبر اعلامشده بهدست میآید این است که تعداد جایگاههای حمل محموله در کرار، پنج عدد است که یکی زیر بدنه و چهار عدد زیر بالهاست.
هر چند کرار به جز بمبهای 250و 500پوندی و موشک کوثر، درحال حمل تسلیحات هوا به زمین دیگری نمایش داده نشده است اما دور از انتظار نیست که نمونههایی از این هواپیمای بیسرنشین مجهز به موشکهای کوتاه برد ضدزره و پرتابگر راکت یا موشکهای هدایتشونده دیگر شوند. در اینصورت کرار با افزایش تنوع مهمات و تسلیحات قابلاستفاده بهخوبی نقش یک پهپاد تهاجمی را ایفا خواهد کرد. با توجه به اینکه هواپیماهای تخصصی تهاجم زمینی کشور به تعدادی سوخو-25 فراگفوت محدود میشود، برای تکمیل تعداد چنین هواپیمایی هر 9 فروند کرار جای یک سوخو-25را از نظر وزن محموله قابل حمل پر خواهند کرد.
البته سوخو-25دارای 11جایگاه برای حمل محموله است و 9فروند کرار 45جایگاه، بنابراین حجم تسلیحات قابلحمل با بهکارگیری این پرنده افزایش مییابد؛ بهعلاوه 9فروند کرار توان حضور همزمان در 9نقطه متفاوت را دارند که موجب پوشش بهتر مناطق مدنظر فرماندهان عملیات میشود. البته محدودیت 500کیلوگرمی کرار باعث میشود تا همچنان به هواپیماهای بزرگتر برای حمل موشکهای نسبتاً سنگین و بزرگ هوا به زمین نیاز باشد. بنابراین کرار میتواند برای حمله مکرر به نیروهای پراکنده و پرتعداد زمینی دشمن که خطر بیشتری نیز برای پرنده مهاجم ایجاد میکنند به کار رود و از ظرفیت خالی هواپیماهای دیگر مانند سوخو-25برای ضربه زدن به اهدافی چون پلها یا تأسیسات بزرگ در نزدیکی خطوط دشمن استفاده شود. در اینصورت ازدسترفتن هواپیمای بدون سرنشین باتوجه به تولید داخل و امکان جایگزینی آن در کوتاهمدت توان نیروهای خودی را کمتر فرسوده کرده و عواقب کمتری بهدنبال دارد. البته طبق اعلام مسئولان امر، کرار دارای سطح مقطع راداری پایین است که احتمال مورد اصابت قرارگرفتن آن را توسط دشمن کاهش و بقاپذیری رزمی آن را افزایش میدهد.
در اینجا باید اشاره کنیم که سایر کشورهای دارنده پهپاد تهاجمی نیز در مخاطرهآمیزترین عملیاتهای هجومی خود سعی بر استفاده از آنها دارند زیرا هم هزینههای مالی و هم عواقب سیاسی کمتری در اثر از دسترفتن آن به بار میآید.
امکان هدایت گروهی وسایل بدون سرنشین نیز ازجمله قابلیتهایی است که کاربری آنها را برای افزایش حجم حمله بیشتر کرده و نفرات مورد نیاز برای هدایت عملیات را کاهش میدهد. بهاینترتیب که تنها یکی از هواپیماها بهعنوان رهبر دسته هدایتشده و سایر افراد گروه با ارسال فرامین از آن تبعیت کرده و مسیر را مییابند که کارهای اینچنینی در زمینه کنترل روبات با روشهای کنترل فازی و شبکه عصبی در دانشگاههای مختلف کشور به انجام رسیده و هواپیماهای بدون سرنشین بهعنوان روباتهای پرنده میتوانند از این قابلیت برخوردار شوند.
در نمونههای شناسایی کرار با توجه بهوجود توان ارسال بلادرنگ(Realtime) تصاویر و دادههای کسبشده از مناطق دشمن توسط سامانههای ساخت داخل، قابلیت دیگری نیز برای این بدون سرنشین دوربرد میتوانیم انتظار داشته باشیم. با این امکان میزان آگاهی و توان تصمیمگیری فرماندهان برای مدیریت صحنه نبرد تا عمق خاک دشمن افزایش چشمگیری مییابد، همچنین با استفاده از کرار میتوان برای موشکهای بالستیک و موشکهای دوربرد دیگر هدفیابی کرد.
روش بهکارگیری این نمونه از کرار بهصورت پرتاب از روی پرتابگر با یک پیشران راکتی است که پس از اتمام انرژی آن رها شده و موتور جت خود پرنده روشن میشود. پس از اتمام مأموریت نیز با رسیدن به منطقه خودی چترهای تعبیهشده باز و بالشتک هوا زیر پرنده فعالشده و عمل فرود انجام میشود. البته گفته شده که در نمونههای بعدی از ارابه فرود برای نشستن روی باند استفاده خواهد شد اما قابلیت پرتاب کرار این امکان را میدهد تا از مساحت کوچکی در نزدیکی صحنه عملیات یا نقاط مرزی برای آغاز مأموریت استفاده کرد که به افزایش برد و مداومت پروازی هواپیما و راحتی بهکارگیری آن در شرایط حمله گسترده دشمن و خطر زیر آتشبودن فرودگاهها منجر میشود.
به اینترتیب هر نقطه میتواند محل آغاز مأموریت کرار باشد و دشمن برای از کار انداختن آن قبل از پرواز کار بسیار دشواری پیشرو دارد. با این قابلیتها، کرار میتواند در نقش مکمل بالگرد تهاجمی کبری و در کنار هواپیماهای تهاجم زمینی و پشتیبانی نزدیک کشور ایفای نقش کند. براساس اعلام رسانهها در زمان رونمایی کرار، نمونههای بعدی علاوه بر مجهزبودن به ارابه فرود چرخدار، قابلیت حمل محموله بیشتر، برد پروازی بالاتر و امکان به کارگیری در یگانهای دریایی را دارد. باید گفت درصورت تجهیز یگانهای اعزامی به آبهای دوردست به کرار، قدرت دفاعی و همچنین تهاجمی آنها بهمیزان بسیار زیادی افزایش یافته و بهنوعی دشمن باید با توان هوایی واحدها نیز درگیر شود.
دور از انتظار نیست که در آینده بتوان کرار را به موشکهای هوابههوای کوتاهبرد از نوع هدایت فروسرخ مجهز کرد. مثلا موشک چابک و ارزشمند آر-73 که جزو بهترین موشکهای هوابههوای کوتاهبرد جهان است تنها حدود 105کیلوگرم جرم دارد و درنتیجه حمل چهارفروند آن به وسیله کرار ممکن است. این موشکها با برد بیش از 20کیلومتر امکان ایفای نقش رهگیر نقطهای را نیز به کرار میدهد؛ نقشی که امروز توسط جنگندههای سرنشیندار با هزینه پروازی چندین برابر کرار در حال اجراست؛ جنگندههایی که مداومت پروازی کرار نیز با آنها قابل مقایسه است. البته مقایسه کامل بین هواپیماهای سرنشیندار و بدون سرنشین در این نقش از حوصله این مطلب خارج است.
سرعت بالای کرار که آن را در دسته هواگردهای High Subsonice یا سرعت بالای زیر سرعت صوت قرار میدهد علاوه بر کاهش مدت زمان اجرای عملیات و رسیدن به هدف، امکان استفاده از آن بهعنوان هدف پرنده سرعتبالا را ممکن ساخته است که بهعنوان آخرین مبحث در این قسمت از گزارش به آن میپردازیم.
هرچند برخی از ویژگیهای کرار در مقایسه با پهپادهای رزمی سایر کشورهای دنیا کمتر است (مثلا میزان محموله قابلحمل و سقف پرواز در مقایسه با ام-کیو-9ریپر آمریکایی) اما برتریهای مهمی نیز در همین نمونه اولیه آن مشاهده میشود. با توجه به عزم جدی کشور در زمینه توسعه فناوری هواپیماهای بدون سرنشین، در آینده نمونههای بهسازیشده کرار و سایر بدون سرنشینهای بزرگ و دوربرد کشور جایگاه نیروهای مسلح کشورمان را در زمینه بهکارگیری این وسایل پیشرفته بهبود میدهد و این هواپیماها ضمن افزایش توان بازدارندگی، شمشیرهای بران و بیشمار کشور درصورت بروز حماقت از سوی دشمن خواهند بود.